Ön Çapraz Bağ Kopukluğu
ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARI
Ön çapraz bag (ÖÇB) diz ekleminin içinde ve ortasında yer alan ve birbirini çaprazlayan iki bağdan biridir. Bağın kopması dizde en sık görülen ciddi bağ yaralanmasıdır. Her yaştan spor yapan insan sayısının hızla artması nedeniyle bağın yaralanma sıklığı da giderek artmaktadır. ABD‘ den bir başka çalışmaya göre her yıl 250.000 hastaya ÖÇB yırtığı tanısı konmaktadır. Akut yırtıklar yanında eski yırtıklar da bu çalışmaya dahil edilmiştir. Daha önce oluşan eski bir yırtık söz konusu ise "ÖÇB yetmezliği" nden söz edilir. Sadece futbol, kayak gibi sporlar göz önüne alındığında yaralanma sıklığı dahada yüksektir. Akut ÖÇB yırtıklarının %70' i hem profesyonel, hem de hobi amaçlı spor aktiviteleri esnasında olur.
ÖÇB'IN KOPUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ
ÖÇB'ı kopan biri genelikle dizde dönme şeklinde bir yaralanmayı takiben hemen birkaç saat içinde dizi şişer. Bu şişmenin nedeni kopan bağdan diz içine olan kanamadır. Bu sırada dizden bir ses de gelebilir. Yaralanma sonrası dizi şişen 100 sporcunun yaklaşık 70'inde ÖÇB' ın kopmuş olduğu düşünülmelidir. Yaralanma şeklinin sorularak ortaya konulması önemlidir. Çoğu yaralanma ayak yere sabit olarak basarken dizin ve vücudun kuvvetle bir tarafa dönmesiyle gelişir ve genellikle bir darbe söz konusu olmayabilir. ÖÇB yırtığı ayrıca bacağın iç tarafına gelen tekme ile dizin dışa doğru zorlanmasıyla olur. Travma anında hastanın "dizinin döndüğünü" ve "dizinden ses geldiğini" söylemesi de önemli bir ip ucudur. ÖÇB' ı yırtılan sporcu tüm isteğine ve muhtemel zorlamalara rağmen oyunu devam ettiremez.
TANI
Diz ekleminin içinde veya dışında yaralanması muhtemel başka yapılar da vardır. Bu nedenle öncelikle dizin kapsamlı bir muayenesi yapılmalıdır. Sonra ÖÇB' ın bütünlüğünü anlamaya yönelik özel tesler yapılır. Bu testler le ÖÇB' ın yırtığı anlaşılabilir. Eski yırtıklarda veya kopmalarda tanıyı koymak daha kolaydır. Muayeneden sonra mutlaka dizin filmleri çekilmelidir. Eklemi oluşturan kemiklerde kırık veya çatlak varsa filmde görülür. Eklem yüzeyinden kopup eklem içine düşen bir kemik parçası görülebilir. Ayrıca ÖÇB bazen kemiğe yapışma yerinden bir kemik parçası ile de kopabilir. MRG ÖÇB kopukluğunda ek olası başka yaralanmaları göstermede yararlıdır. ÖÇB yırtıkları ile birlikte menisküs yırtıkları sıktır.(%40-%60)
TEDAVİ
Ameliyatın gerekip gerekmediğine karar vermek için bazı faktörler göz önüne alınmalıdır; yaş, dizdeki gevşeklik derecesi, hastanın aktivite düzeyi ve eşlik eden yaralanmalar bu karar için en önemli kriterlerdir. Ameliyatın temel amacı daha sonra oluşabilecek yinelenen diz dönmelerinin önüne geçmektir. Sık sık oluşan bu diz burkulmaları diz gevşekliğini daha da arttırır, menüsküs yırtıkları, kıkırdak hasarı ve sonuçta erken kireçlenmeye neden olur. Cerrahi tedavi kararı vermede yaş önemli bir faktör olmakla birlikte, daha önemlisi kişinin fizyolojik yaşı ve aktivite düzeyidir. Orta yaş ve üzerindeki kişiler de giderek daha sık spor yapmaktadırlar. Yaş ne olursa kişi yüksek aktivite düzeyinde ısrar ederse cerrahiye adaydır. Diz dönmeleri ve boşalmalar günlük aktiviteleri sırasında oluyorsa yine cerrahi tedavi söz konusudur.
ÖÇB'ı kopuk olan hastaların çoğu bisiklet, yüzme, kürek gibi düşük risk aktivitelerini yapabilirler. Ancak ÖÇB'ı yırtık olan kişiler yüksek risk sporlarını yapmamaları yönünde uyarılmalıdır. Futbol, basketbol, voleybol yüksek riskli sporlardır. Sportif aktivitede ne kadar çok sıçrama ve ani dönüş varsa ÖÇB' olmayan diz için o kadar tehlikelidir.
